Những khảo sát gần đây cho thấy, dân số Việt Nam đang già đi nhanh chóng với hơn tám triệu người từ 60 tuổi trở lên. Cùng với thực tế này, nhu cầu về các sản phẩm (SP) phù hợp với người tiêu dùng cao tuổi đang được đánh giá là một thị trường lớn, rất nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, “miếng bánh ngon” này vẫn chưa được khai thác bao nhiêu.

Cầu nhiều, cung ít

Cả năm mới có dịp về thăm quê, chị Ngọc Minh (30 tuổi, quản lý một quán ăn tại Q.1, TP.HCM) đến siêu thị gần nhà tìm mua quà tặng mẹ. Loay hoay cả tiếng đồng hồ chị vẫn không tìm được món nào ưng ý. Chị thở dài: “Siêu thị chỉ có một vài SP như sữa, cháo… nhưng không dành riêng cho người cao tuổi (NCT). Trước đây, tôi thường mua sữa làm quà, giờ muốn kiếm SP khác nhưng không có. Thôi thì lại đành mua hai hộp sữa chống loãng xương”.

Gần chục năm qua, hễ cần bộ quần áo mới là bà Trần Thị Anh (60 tuổi, ngụ Q.Phú Nhuận) phải tự mua vải rồi đến tiệm may. Bà luôn muốn tìm mua những bộ đồ có kiểu dáng đẹp hơn, hợp với tuổi của mình nhưng “không có bộ đồ nào cho người từ 60 tuổi trở lên cả. Một số cửa hàng giới thiệu quần áo của lứa tuổi 40-50, chọn các màu sậm, nhưng tôi không vừa ý. Ở cửa hàng nào nhân viên cũng bảo chỉ có đồ cho người từ 55 tuổi trở xuống”.

Bà Nguyễn Thị Minh Kiều (65 tuổi, ngụ Q.3), một bác sĩ về hưu chia sẻ: “Người già có nhu cầu cao hơn về các loại thực phẩm chống lão hóa, ngăn ngừa tiêu hao cơ bắp nên rất chuộng các SP dinh dưỡng có chứa chất chống ôxy hóa, chống gốc tự do và bổ sung protein.

Ngoài ra, NCT thường mắc nhiều bệnh mãn tính, ảnh hưởng đến chất lượng sống và tuổi thọ. Rõ ràng, đây là một cơ hội lớn cho ngành thực phẩm nói chung và ngành thực phẩm chức năng nói riêng. Đáng tiếc, các doanh nghiệp trong nước vẫn chưa nghĩ nhiều đến điều này”.

Phân khúc dành cho người cao tuổi được đánh giá là thị trường tiềm năng nhưng chưa được các doanh nghiệp nội địa đầu tư.

Ghi nhận tại nhiều chợ, cửa hàng, siêu thị… ở TP.HCM, chúng tôi cũng thấy rất hiếm các SP dành cho NCT. Nhiều nhất hiện nay là nhóm sữa dinh dưỡng. Hiện có khoảng chục SP sữa dành cho lứa tuổi từ 50 trở lên, tập trung vào các công dụng như cung cấp canxi, chống loãng xương, tăng cường sức khỏe, sức đề kháng. Trong đó, sữa ngoại chiếm phần lớn như Ensure, Anlene, Majesty XO...

Vài năm gần đây, doanh nghiệp trong nước cũng bắt đầu quan tâm đến đối tượng NCT. Vinamilk đã đầu tư nhiều SP dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe NCT như sữa toàn diện Vinamilk Sure Prevent, sữa dành cho người tiểu đường Vinamilk Diecerna; NutiFood có sữa dành cho NCT mới ốm dậy, người bị tiểu đường, loãng xương; cháo dinh dưỡng của Sài Gòn Food.

Các dòng SP nước uống dinh dưỡng thì gần như không có SP chuyên biệt nào ghi rõ trên bao bì là dành cho NCT. Trong nhóm SP này, nước yến đóng chai, đóng hộp, nước sâm như được mặc định dùng cho người ốm, NCT.

Chỉ mới... thăm dò

Tết vừa rồi, Công ty cổ phần Sài Gòn Food (Saigon Food) đưa ra dòng SP cháo yến, trên bao bì in dòng chữ “phù hợp với người lớn tuổi” chỉ để đáp ứng nhu cầu mua làm quà tặng, nhưng sau tết, SP vẫn được nhiều người tìm mua. Thấy có nhu cầu, công ty quyết định đầu tư cho dòng SP này.

Bà Lê Thị Thanh Lâm - Phó tổng giám đốc Saigon Food cho biết, bên cạnh 10 mặt hàng cháo đã có, trong tháng 10 Công ty sẽ cho ra mắt ba SP cháo cho NCT, người già, người ốm cần bồi bổ sức khỏe. Bà Lâm đang trăn trở việc làm thế nào để SP có dấu hiệu giúp NCT nhận biết đây là mặt hàng dành riêng cho họ.

“Trong khi doanh nghiệp nội địa còn đang chập chững thử nghiệm thì các doanh nghiệp ngoại đã nhanh chóng vào cuộc. Các SP nhập khẩu ghi rõ thông tin trên nhãn như 50+, 60+... còn SP trong nước vẫn chưa thấy thể hiện. Công ty đã khảo sát nhu cầu khách hàng nhiều lần, đã nghiên cứu kỹ để đưa ra thị trường những mặt hàng chuyên biệt dành cho NCT, nhưng vẫn phải cân nhắc việc đưa dấu hiệu nhận biết SP hay ghi thẳng “SP thích hợp cho NCT” trên bao bì. Nếu ghi đây là SP chỉ dành cho NCT thì vô hình trung tự hạn chế đối tượng sử dụng, những người trẻ sẽ không mua dù SP vẫn phù hợp cho người có độ tuổi trẻ hơn” - bà Lâm nói.

Có chiến lược marketing bài bản, đánh đúng vào đối tượng, đầu tư hơn 700 mặt hàng từ thực phẩm như sữa, sâm, thực phẩm chức năng đến các mặt hàng phụ trợ như tã, miếng lót… nhưng hai năm qua, Công ty TNHH Ngày Chủ nhật vẫn chủ yếu bán hàng để thăm dò thị trường.

Ông Nguyễn Tiến Thành - Tổng giám đốc Công ty kiêm chủ website bán hàng trực tuyến sieuthinguoigia. com thừa nhận, thị trường rất tiềm năng, nhu cầu cao nhưng nguồn cung rất thấp. Các mặt hàng cũng không đa dạng, bởi hơn 2/3 SP tại quầy hàng thuộc về thực phẩm chức năng, dinh dưỡng, 90% trong số đó được nhập từ nước ngoài.

Ông Thành nói: “Trên thị trường cũng có nhiều SP nhưng khó khăn ở chỗ nguồn SP còn ít, kém phong phú. Tâm lý NCT khi chọn mua hàng khác với giới trẻ, họ không mua theo thị hiếu, mẫu mã mà đặt nặng vấn đề chất lượng và sự tiện dụng. Tôi nghĩ, SP dành cho NCT thì phần chữ mô tả SP phải to, rõ ràng; nguồn gốc, hàm lượng, chất lượng phải tốt”.

Theo Hiệp hội Dệt may VN, xưa nay ngành may mặc không sản xuất SP cho NCT. NCT có thể sử dụng SP của người trung niên. Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai - Trưởng văn phòng đại diện Hiệp hội Dệt may Việt Nam tại TP.HCM cho biết: “Có lẽ vì nhu cầu của NCT không nhiều, nên các doanh nghiệp không tập trung vào đối tượng này, không đầu tư sản xuất SP riêng biệt”.

Chị Thùy Dung - CEO một công ty chuyên sản xuất các mặt hàng thời trang trong nước và xuất khẩu tại Q.2 nói, công ty của chị đang thử một số SP dành cho phụ nữ tuổi nghỉ hưu. Bước đầu đã có một vài shop thời trang nhận hàng ký gửi và phản hồi khá tích cực.

Thị trường nhiều ẩn số

 Số liệu của Liên Hiệp Quốc cho thấy, đến năm 2030, Việt Nam xếp hạng thứ 68 trong bảng xếp hạng dân số già trên thế giới. Theo nhiều phân tích, với tỷ lệ gia tăng số NCT là 138% trong giai đoạn 2012- 2030, tương đương với 7,5 triệu người, dự đoán tổng số NCT Việt Nam năm 2030 là 13 triệu người, chiếm đến 1/8 dân số.

Khảo sát của Nielsen VN trên 30.000 người cũng cho thấy, SP và dịch vụ cho NCT chưa được các doanh nghiệp quan tâm. 43% số người được hỏi cho rằng quá khó kiếm được các SP đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho đối tượng này. 41% cho biết, đa số nhãn SP khó đọc đối với NCT. Đối với các nhà bán lẻ trong nước, hơn 1/3 người tiêu dùng cho rằng các siêu thị, nhà bán lẻ vẫn thiếu gian hàng dành riêng cho NCT (chiếm 35%).

Gần đây, một số doanh nghiệp nội địa cũng đã có kế hoạch quảng bá, tiếp thị tận tay SP đến NCT. Có thể kể đến Vinamilk, NutiFood… bên cạnh việc giới thiệu SP mới còn tổ chức nhiều hội thảo chuyên đề về sức khỏe dinh dưỡng cho NCT để thâm nhập sâu hơn vào thị trường. Đại diện các nhãn hàng này cho biết, sẽ tiếp tục đẩy mạnh hoạt động truyền thông với sự chia sẻ của các chuyên gia dinh dưỡng, nhằm giúp người tiêu dùng nhận thức đúng về sức khỏe NCT để có chế độ chăm sóc tốt nhất.

Ở góc độ kinh doanh ngành hàng bán lẻ, ông Võ Hoàng Anh - Giám đốc Marketing hệ thống Saigon Co.op nói: “Hàng hóa tại siêu thị chủ yếu là các mặt hàng tiêu dùng hằng ngày. Siêu thị cũng có một số SP cho NCT như sữa, cháo, nước yến, các loại sâm… nhưng chưa phong phú. Hằng năm, chúng tôi luôn theo dõi dân số, xu thế tiêu dùng và trong tương lai sẽ có nhiều mô hình mới đáp ứng cho nhiều lứa tuổi người tiêu dùng”.

Ông Phạm Ngọc Hưng - Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM cho rằng: “Đây chắc chắn là một phân khúc thị trường tiềm năng không thể bỏ qua của các doanh nghiệp. Để có thể cung cấp SP và dịch vụ, doanh nghiệp cần hiểu rõ nhu cầu của NCT. Ở độ tuổi này, họ không quan tâm về giá, không mua sắm theo phong trào mà đòi hỏi SP phải được nghiên cứu kỹ, có chất lượng và thật sự tốt cho sức khỏe, được sự chứng nhận của các tổ chức y tế, chất lượng dịch vụ phải thỏa mãn được cả những người già khó tính nhất”.

Ông Hưng nhận định: “Nhu cầu chăm sóc sức khỏe, ăn uống và cả thời trang NCT đang là mảnh đất màu mỡ và tiềm năng chờ đợi các nhà sản xuất và bán lẻ”.