Hãy cùng chúng tôi xem xét và nhận định xem, với tình hình hiện tại, liệu rằng Mỹ có làm chủ được cuộc chơi này, liệu họ có thể áp đặt và sắp xếp lại trật tự nền kinh tế thế giới theo cái nhìn của họ hay không nhé.
Như quý vị cũng biết, trong nhiều thập kỷ qua, Hoa Kỳ là cường quốc kinh tế số một thế giới, không chỉ về quy mô GDP mà còn ở khả năng thiết lập luật chơi toàn cầu. Tuy nhiên, khi bước sang thế kỷ 21, đặc biệt là từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, trật tự này bắt đầu xuất hiện những vết nứt sâu sắc. Cái bóng khổng lồ mang tên Trung Quốc – một nền kinh tế đông dân, sản xuất quy mô lớn, chiến lược đầu tư toàn cầu và khả năng tiêu thụ nội địa đang bùng nổ – ngày càng lấn át không gian ảnh hưởng truyền thống của Mỹ. Và trong ván bài địa chính trị kinh tế đang được tái sắp xếp hôm nay, Mỹ có vẻ đang chơi một ván cờ… đơn độc.

So sánh sức mạnh kinh tế: Trung Quốc và Mỹ

Dù Mỹ vẫn đang dẫn đầu về quy mô danh nghĩa GDP, nhưng xét về thực lực dài hạn – từ khả năng sản xuất, kiểm soát chuỗi cung ứng, đến vị thế thương mại – Trung Quốc đang tiến rất gần, nếu không muốn nói là đã qua mặt Mỹ ở nhiều khía cạnh then chốt.

Mỹ và phần còn lại: Sức mạnh đang bị chia nhỏ

Dưới thời toàn cầu hóa giai đoạn đầu, Mỹ nắm thế thượng phong trong quan hệ với hầu hết các nền kinh tế lớn. Tuy nhiên hiện nay, bức tranh đã khác:

• EU là đối tác chiến lược nhưng cũng là đối thủ cạnh tranh trong nhiều ngành công nghiệp (ôtô, hàng không, năng lượng sạch). Những tranh chấp thương mại Mỹ - EU về thép, thuế kỹ thuật số hay trợ cấp xanh là minh chứng rõ ràng.

• Ấn Độ, một đồng minh trong chính trị chống Trung nhưng là quốc gia đầy toan tính và không dễ bị chi phối về kinh tế. Ấn Độ đang nhập khẩu dầu giá rẻ từ Nga, giao thương mạnh với Trung Quốc, và từ chối tuân theo định hướng của phương Tây.

• ASEAN hiện là khu vực mà Trung Quốc là đối tác thương mại số 1, vượt mặt Mỹ từ nhiều năm qua. Hàng hóa Trung Quốc chiếm phần lớn trong tiêu dùng và công nghiệp của khu vực này.

• Châu Phi và Nam Mỹ: Mỹ gần như không còn hiện diện rõ rệt ngoài viện trợ nhân đạo, trong khi Trung Quốc đã trở thành chủ nợ lớn nhất, kiểm soát các cảng biển, mỏ khoáng sản và hạ tầng quan trọng.

Nói cách khác, khi Mỹ tiến hành các chính sách bảo hộ, rút lui khỏi các hiệp định đa phương (như TPP), Trung Quốc đã thế chỗ với các sáng kiến như Vành đai - Con đường, RCEP, SCO… giúp nước này đan xen ảnh hưởng sâu rộng khắp thế giới.

Mỹ trong ván bài đơn độc: Thuế quan – liệu có thắng được một Trung Quốc "gắn rễ" toàn cầu?

Trong những tháng gần đây, Mỹ đã tái khởi động chiến lược áp đặt thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực như xe điện, năng lượng tái tạo và thiết bị công nghệ. Tuy nhiên:

• Chuỗi cung ứng toàn cầu đã quá phụ thuộc vào Trung Quốc. Khoảng 70% linh kiện điện tử toàn cầu, 50% kim loại đất hiếm, 90% các thành phần cho pin EV đều có nguồn gốc từ Trung Quốc.

• Người tiêu dùng Mỹ vẫn chưa có lựa chọn thay thế hiệu quả: giá hàng hóa Trung Quốc rẻ, phổ biến và chất lượng ngày càng cao. Việc tăng thuế sẽ gây ra lạm phát ngược – chính người dân Mỹ phải trả giá.

• Trung Quốc có thị trường nội địa khổng lồ: Với 1.4 tỷ dân, Trung Quốc hoàn toàn có thể kích thích tiêu dùng nội địa để bù đắp thiếu hụt từ thị trường Mỹ. Trong khi đó, nền kinh tế Mỹ, vốn tiêu dùng dựa vào tín dụng, đang phải vật lộn với lãi suất cao và nợ công chồng chất.

• Trung Quốc đang ngày càng kiểm soát nguồn lực toàn cầu: Từ khai khoáng tại châu Phi, đất nông nghiệp ở Nam Mỹ đến cảng biển tại châu Á - Âu - Phi, Trung Quốc có thể dùng "đòn bẩy mềm" để đối phó với các biện pháp cưỡng chế thương mại từ Mỹ.

Vậy, liệu Mỹ có đang đơn độc trong cuộc chơi kinh tế toàn cầu?

Có thể nói, Mỹ vẫn còn quyền lực nhưng không còn là người viết luật chơi duy nhất. Các đồng minh truyền thống ngày càng có tính toán độc lập, các nền kinh tế mới nổi đang bị hút về phía Trung Quốc bởi lợi ích thực tế, và chuỗi giá trị toàn cầu đã “ăn rễ” vào hàng hóa Trung Quốc suốt hơn 30 năm qua.

Mỹ, với các chính sách thuế quan, đang chơi một ván bài vừa phòng thủ, vừa áp đặt, nhưng không còn nhiều đồng minh thực sự sát cánh. Trung Quốc, dù đối mặt với nhiều thách thức nội tại (nợ, dân số già hóa, kiểm soát nhà nước), vẫn đang chứng minh khả năng len lỏi, bám rễ và tự chủ ngày càng lớn.

Tương lai thắng thua của Mỹ trong cuộc áp đặt này không nằm ở việc áp thêm thuế bao nhiêu, mà nằm ở việc liệu họ có thể tái định hình lại chuỗi cung ứng, phục hồi sản xuất trong nước, và xây dựng một trật tự đa phương hấp dẫn hơn Trung Quốc hay không. Nếu không, việc Mỹ cố áp đặt thuế quan sẽ chỉ là hành động cô lập chính mình – một đế chế cũ đang cố níu giữ trật tự cũ, trong khi thế giới đã âm thầm chọn một nhịp điệu mới.