Là một trong những quốc gia chịu mức thuế cao nhất trong danh sách 180 nền kinh tế bị ảnh hưởng, Việt Nam đang dồn toàn lực vào các nỗ lực ngoại giao và thương mại để tránh một đòn giáng kinh tế tiềm tàng. Dưới lăng kính của một chuyên gia kinh tế và chiến lược thị trường toàn cầu, bài viết này cung cấp cái nhìn tổng quan, phân tích sâu sắc về tình hình hiện tại, và dự báo triển vọng trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế đang biến động mạnh mẽ.
Chính sách thuế quan Trump: Công cụ sức mạnh kinh tế hay con dao hai lưỡi?

Chính sách thuế đối ứng của chính quyền Trump, công bố ngày 2 tháng 4, đánh dấu sự trở lại của chủ nghĩa bảo hộ quyết liệt nhằm mục tiêu giảm thâm hụt thương mại của Mỹ (ước tính 1,2 nghìn tỷ USD trong năm 2024) và tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu. Với mức thuế cơ bản 10% áp dụng cho tất cả hàng hóa nhập khẩu, và các mức cao hơn – như 46% với Việt Nam, 34% với Trung Quốc, 37% với Thái Lan – Mỹ đang sử dụng thuế quan như một đòn bẩy để buộc các đối tác thương mại phải nhượng bộ. Tuyên bố mới nhất của ông Trump trên Truth Social sáng nay (8 tháng 4) – “Thuế quan là sức mạnh tối thượng của Mỹ” – khẳng định sự kiên định trong chiến lược này.

Tuy nhiên, chính sách này không phải không có rủi ro. Việc áp thuế đồng loạt có thể làm tăng giá hàng hóa tiêu dùng tại Mỹ, đẩy lạm phát vốn đã ở mức 4,1% (tháng 3/2025) lên cao hơn, đồng thời gây áp lực lên các doanh nghiệp Mỹ phụ thuộc vào nguồn cung giá rẻ từ châu Á. Với Việt Nam – quốc gia có thâm hụt thương mại song phương với Mỹ lên tới 123 tỷ USD năm 2024 – mức thuế 46% nhắm vào các mặt hàng chủ lực như dệt may, điện tử, và đồ gỗ, đe dọa làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu trong ngắn hạn.

Nỗ lực đàm phán của Việt Nam: Chiến lược “mua thời gian”
Trước thời hạn áp thuế vào 11:01 tối nay (giờ Việt Nam), Việt Nam đã triển khai một chiến lược ngoại giao kinh tế khẩn cấp. Phái đoàn do Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc dẫn đầu đã đến Mỹ, với kế hoạch gặp trực tiếp ông Trump tại Mar-a-Lago vào ngày 9 tháng 4. Các đề xuất mới nhất từ Việt Nam bao gồm:

1. Tăng nhập khẩu từ Mỹ: Hợp đồng mua khí hóa lỏng (LNG) trị giá 7 tỷ USD trong 12 tháng, cùng cam kết mua máy bay quân sự C-130 Hercules trị giá 500 triệu USD.

2. Mở cửa thị trường: Giảm thuế nhập khẩu xuống 0% cho toàn bộ nông sản Mỹ, từ thịt gà đến đậu nành, ngay trong tháng 4.

3. Hợp tác chiến lược: Ưu tiên cung cấp đất hiếm cho Mỹ, một động thái vừa kinh tế vừa địa chính trị nhằm cạnh tranh với Trung Quốc.

Những đề xuất này phản ánh chiến lược “mua thời gian” của Việt Nam: giảm thâm hụt thương mại song phương để đáp ứng yêu cầu của Mỹ, đồng thời tận dụng mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện Việt - Mỹ để đạt được sự nhượng bộ. Tuy nhiên, phản hồi từ Cố vấn Thương mại Peter Navarro sáng nay trên Fox News – “Chúng tôi cần thấy tiền trên bàn trước nửa đêm” – cho thấy Mỹ không dễ dàng chấp nhận lời hứa mà đòi hỏi các hợp đồng phải được ký kết ngay lập tức.

Tác động kinh tế và phản ứng thị trường
Nếu thuế 46% được áp dụng đúng hạn, tác động lên kinh tế Việt Nam sẽ rất nghiêm trọng. Ngân hàng ING dự báo GDP Việt Nam có thể giảm từ 0,99% đến 5,5% trong năm 2025, với các ngành dệt may, gỗ, và điện tử chịu thiệt hại nặng nhất. Sáng nay, VN-Index đã giảm hơn 5% kể từ đầu tuần, trong khi đồng VND chạm mức 25.600 VND/USD trên thị trường tự do – dấu hiệu của sự hoảng loạn trước viễn cảnh mất đi thị trường xuất khẩu lớn nhất chiếm 30% tổng kim ngạch của Việt Nam.

Doanh nghiệp Việt Nam cũng đang ở thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Hiệp hội Gỗ và Lâm sản cảnh báo 80% doanh nghiệp ngành này có thể phá sản trong 6 tháng nếu thuế được duy trì, trong khi ngành dệt may – vốn sử dụng hơn 2,5 triệu lao động – đối mặt với nguy cơ mất 70% khả năng cạnh tranh tại Mỹ. Tuy nhiên, áp lực này cũng là cơ hội để Việt Nam đẩy nhanh đa dạng hóa thị trường sang EU và Nhật Bản thông qua các hiệp định EVFTA và CPTPP.
Trên bình diện toàn cầu, làn sóng đàm phán khẩn cấp từ Nhật Bản (thuế 25%), Ấn Độ (27%), và các nước khác cho thấy chính sách của Trump đang tạo ra một hiệu ứng domino, buộc các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu phải điều chỉnh chiến lược. Tuy nhiên, nếu quá nhiều quốc gia đạt được thỏa thuận miễn trừ, hiệu quả bảo hộ của chính sách này có thể bị suy giảm, đặt ông Trump vào thế khó trong việc giữ lời hứa “làm giàu cho Mỹ”.

Triển vọng và khuyến nghị chiến lược
Dựa trên tình hình hiện tại, khả năng Mỹ tạm hoãn thuế với Việt Nam trong 30 ngày được đánh giá ở mức 70%, với điều kiện Việt Nam ký ít nhất một hợp đồng nhập khẩu lớn (trên 3 tỷ USD) trước tối nay. Cuộc gặp tại Mar-a-Lago ngày 9 tháng 4 sẽ là bước ngoặt, nhưng nếu thuế đã có hiệu lực, trọng tâm có thể chuyển sang đàm phán giảm mức thuế dài hạn thay vì tạm hoãn tức thời.
Đối với Việt Nam, chiến lược tối ưu lúc này là:

1. Ký hợp đồng khẩn cấp: Đảm bảo ít nhất một thỏa thuận LNG hoặc nông sản được hoàn tất trước 11 giờ tối nay để giành lấy thời gian.

2. Đa dạng hóa thị trường: Đẩy mạnh xuất khẩu sang EU và ASEAN, giảm phụ thuộc vào Mỹ trong trung hạn.

3. Tận dụng địa chính trị: Nhấn mạnh vai trò của Việt Nam như một đối trọng với Trung Quốc để đạt được sự linh hoạt từ Mỹ.

Đối với thị trường toàn cầu, nhà đầu tư nên theo dõi sát sao kết quả đàm phán trong vài giờ tới, vì bất kỳ thay đổi nào cũng có thể gây biến động mạnh lên giá hàng hóa, tỷ giá, và cổ phiếu tại các nền kinh tế xuất khẩu lớn. Chính sách thuế của ông Trump, dù hiệu quả trong việc gây áp lực, cũng đặt ra câu hỏi lớn về tính bền vững khi đối mặt với phản ứng đồng loạt từ các đối tác thương mại.

Trong bối cảnh đồng hồ đang điểm từng giây đến thời hạn áp thuế, Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ kinh tế quan trọng. Chính sách của ông Trump không chỉ là bài kiểm tra cho khả năng thích ứng của Việt Nam mà còn là phép thử cho trật tự thương mại toàn cầu. Với sự kết hợp giữa ngoại giao khéo léo và hành động quyết liệt, Việt Nam vẫn có cơ hội hóa giải khủng hoảng – nhưng thời gian không còn nhiều.